Εκδήλωση ΚΚΕ για την Προσχολική αγωγή 6/3/14

Ομιλία Τζένης Μπιτσάκη

Αγαπητοί σύντροφοι και συντρόφισσες, φίλοι και φίλες,

Πριν αναφερθώ στα ζητήματα του περιεχομένου και των δομών της σύγχρονης προσχολικής αγωγής είναι χρήσιμο να πω πώς πραγματικά εμφανίστηκε η προσχολική αγωγή ως ένα αναγκαίο κομμάτι του συστήματος.

Καταρχήν, ζούμε σε μια ταξική κοινωνία και η εκπαίδευση στο σύνολό της ή καλύτερα η αγωγή είναι όπλο της κυρίαρχης τάξης. Η κυρίαρχη τάξη οργανώνει το σχολείο και παρεμβαίνει διαπαιδαγωγητικά έμμεσα ή άμεσα στη νέα γενιά. Οι όποιες εξελίξεις επομένως, στο χώρο της εκπαίδευσης δεν είναι τυχαίες. Η αγωγή, σύμφωνα με το Μαρξισμό, καθορίζεται από τις κοινωνικές σχέσεις που κυριαρχούν στη δοσμένη στιγμή, οι οποίες εξαρτώνται από την ίδια την οικονομία του συστήματος.

Η ανάλυση του ταξικού χαρακτήρα της αγωγής από τον Μαρξ και τον Ένγκελς στην Αγγλία είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική: Η βιομηχανική επανάσταση επέδρασε καθοριστικά τότε στην αγωγή των παιδιών των εργατών, καθώς η εισαγωγή της μηχανής προκάλεσε το μαζικό τράβηγμα στην παραγωγή τόσο των γυναικών, όσο και των παιδιών. Οι μορφές της οικογενειακής αγωγής ανατράπηκαν, οι μητέρες δεν μπορούσαν πια να φροντίζουν τα παιδιά τους, ενώ τα παραδείγματα της παιδικής εργασίας με απάνθρωπο τρόπο ήταν πολλά στα ανθρακωρυχεία κ.α. Επίσης τρομερή ήταν η εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας αρχίζοντας από την προσχολική ηλικία στις σχολές κεντήματος δαντελών και στις σχολές πλεκτικής με άχυρο. Ο Μαρξ γράφει χαρακτηριστικά: «Η εξαναγκαστική δουλειά για τον κεφαλαιοκράτη δεν αφαίρεσε από τα παιδιά μόνο το χρόνο των παιχνιδιών τους μα και το χρόνο της ελεύθερης εργασίας στον οικογενειακό κύκλο».

Την εποχή εκείνη (19^ος αι.) η πνευματική αγωγή που έδινε η αγγλική αστική τάξη στα παιδιά των εργατών ήταν άθλια: τα δημοτικά βασικά σχολεία ήταν ελάχιστα και με πολύ χαμηλό επίπεδο. Οι δάσκαλοι που δίδασκαν σε αυτά είχαν στοιχειώδεις γνώσεις.

Ωστόσο η μόρφωση των εργατών στον καπιταλισμό χαρακτηρίζεται από βαθιές αντιφάσεις. Από τη μια, η ανάπτυξη της βιομηχανίας απαιτούσε εγγράμματους και ειδικευμένους εργάτες και από την άλλη οι κεφαλαιοκράτες φοβούνται να δώσουν στους εργάτες μόρφωση που θα μπορούσαν να τη χρησιμοποιήσουν ενάντια στην αστική τάξη. Έτσι βρίσκουν την πιο συμφέρουσα οδό: να δώσουν στα παιδιά των εργατών ακίνδυνες γνώσεις, εμποτίζοντάς τις μάλιστα και με αστικές ηθικές αρχές και με θρησκευτική ιδεολογία.

           

Σε εκείνη την εποχή και μπροστά στις ανάγκες του συστήματος να εκμεταλλευτεί ακόμα περισσότερο τη γυναικεία εργασία, ανοίγει ο δρόμος της δημιουργίας ιδρυμάτων φύλαξης των παιδιών με κύρια την ιδιωτική πρωτοβουλία. Η προσχολική αγωγή ήταν εξαρχής και παραμένει ακόμα και σήμερα ένα εργαλείο στα χέρια του συστήματος που κάλυπτε και καλύπτει ανάγκες της ανάπτυξης της καπιταλιστικής παραγωγής.

Σήμερα παρατηρούμε μια εντατικοποίηση του σχολείου. Κυριαρχεί η απόκτηση δεξιοτήτων, η απομνημόνευση αποσπασματικών γνώσεων και πληροφοριών και όχι η σφαιρική γνωριμία με τα φαινόμενα της φύσης και της κοινωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο εντάχθηκε και η προσχολική αγωγή , όπου το παιδί πρέπει να εκπαιδεύεται έτσι ώστε να γίνει ικανό να προσαρμόζεται στις καινούριες καταστάσεις που δημιουργούνται στην κοινωνία. Θα πρέπει δηλαδή να αποκτά δεξιότητες και να προετοιμαστεί έγκαιρα ώστε να αντιμετωπίσει την κοινωνία της πληροφορίας και της γνώσης.

Στην ουσία γίνεται μια προσπάθεια σχολειοποίησης του Νηπιαγωγείου σε παγκόσμιο επίπεδο, κάτι που γίνεται αντιληπτό και μέσα από τα Αναλυτικά προγράμματα των τελευταίων χρόνων. Ενσωματώνεται στον Ενιαίο σχεδιασμό της Εκπαίδευσης, αναπτύσσει ακαδημαϊκές δεξιότητες (γραφή, ανάγνωση και αριθμητική), αποκτά γνωστικά αντικείμενα με προτεινόμενη ύλη, κατά τα πρότυπα του δημοτικού. Στόχος είναι να προγυμνάσει τα νήπια να αντέξουν το ασφυκτικό ωρολόγιο πρόγραμμα του δημοτικού και του γυμνασίου.

Η ανάπτυξη των ακαδημαϊκών δεξιοτήτων στο νηπιαγωγείο συνοδεύεται από τον αντίστοιχο έλεγχο των μαθησιακών αποτελεσμάτων με τη διαδικασία του φακέλου του παιδιού, το γνωστό πορτφόλιο. Ο κίνδυνος να καταλήξει το Νηπιαγωγείο ίδρυμα πειθαναγκασμού για τα νήπια είναι ορατός. Μπορεί ακόμα να επεκταθεί το σχολείο προς τα κάτω και να απορροφήσει το νηπιαγωγείο. Δεν είναι τυχαίο ότι τα παιδιά της Α΄Δημοτικού για να παρακολουθήσουν τα νέα βιβλία πρέπει να έχουν κατακτήσει βασικές αισθησιοκινητικές δεξιότητες που αφορούν τη γραφή. Οι μαθητές από την πρώτη μέρα στο σχολείο έρχονται σε επαφή με κείμενα που έχουν επικοινωνιακό και λειτουργικό χαρακτήρα.

Το νηπιαγωγείο δεν θεωρείται πλέον αυτόνομη και ανεξάρτητη βαθμίδα, με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της προσχολικής ηλικίας και τις ανάγκες της, αλλά παίρνει τη μορφή του δημοτικού σχολείου. Ξαναγυρίζουμε σε αυτό που έλεγε η αυταρχική αγωγή, ότι το παιδί είναι μια μικρογραφία του ενήλικα. Τη θέση της αγωγής και της διαπαιδαγώγησης παίρνουν η εκπαίδευση, η μάθηση και η διδασκαλία. Όμως στην προσχολική ηλικία όπου το παιδί ανακαλύπτει τον κόσμο μέσα από το παιχνίδι, την επικοινωνία του με τους ανθρώπους και την σχέση του με τα αντικείμενα που το περιβάλλουν, η έννοια της διδασκαλίας δημιουργεί προβλήματα. Βλέπετε, το νηπιαγωγείο δεν είναι σχολείο και η νηπιαγωγός δε διδάσκει, δεν κάνει μάθημα, αλλά διαπαιδαγωγεί, προσφέρει ένα πλούσιο έργο αγωγής.

Σίγουρα κάποιοι θα ρωτούσαν καλοπροαίρετα, γιατί άραγε να μην ήταν καλό τα παιδιά σε αυτή την ηλικία να μπαίνουν στην έννοια της πιο δομημένης γνώσης και να αποκτούν κάποιες δεξιότητες. Κι όμως εκείνο που διαφοροποιεί το νηπιαγωγείο είναι η συγκεκριμένη ηλικία που απευθύνεται. Το παιδί των 4 και 5 ετών αναπτύσσει όλες εκείνες τις ικανότητες που θα συμβάλλουν στη δόμηση της προσωπικότητάς του, στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του. Για αυτό το πρόγραμμα του νηπιαγωγείου θα πρέπει να είναι διαφοροποιημένο από εκείνο του σχολείου, θα πρέπει να στηρίζεται κατά κύριο λόγο στο παιχνίδι γιατί αυτό αναπτύσσει τις διανοητικές λειτουργίες του παιδιού, προκαλλεί ποιοτικές αλλαγές στις ανάγκες, στα κίνητρα και τελικά στη συνείδησή του.

Αν και η προσχολική αγωγή αποτελλεί καθοριστικό παράγοντα στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού, το αστικό κράτος επεδίωκε στο όνομα του λιγότερου δυνατού κόστους, η αγωγή των νηπίων να είναι υπόθεση της οικογένειας και μάλιστα της γυναίκας. Για αυτό και η προσχολική αγωγή ήταν προαιρετική με ελάχιστους ή ατελέστατους κρατικούς φορείς και το μεγαλύτερο μέρος της είχε παραδοθεί στα χέρια των ιδιωτών. Η πρόσφατη τάση γενίκευσης της υποχρεωτικότητας της Προσχολικής αγωγής αποτελεί συγκεκριμένη κατεύθυνση της ΕΕ στα πλαίσια των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Συγκεκριμένα μπροστά στο στόχο της εκγυμνασης συγκεκριμένων χρηστικών δεξιοτήτων από νωρίς, ο χρόνος σπουδών στο δημοτικό πρέπει να μειωθεί σε 5 χρόνια και να γίνει 1 χρόνος υποχρεωτικός στο νηπιαγωγείο.

Ταυτόχρονα η προώθηση του αποκεντρωμένου νηπιαγωγείου σηματοδοτεί την επέκταση της ιδιωτικοποίησης και φορτώνει τις δαπάνες της εκπαίδευσης στις πλάτες του λαού μέσω της Τοπικής Διοίκησης. Το παράδειγμα της Φιλανδίας είναι χαρακτηριστικό: αφού πρώτα έκαναν υποχρεωτική την ετήσια προσχολική εκπαίδευση έπειτα όλα τα νηπιαγωγεία πέρασαν στους δήμους με χρηματοδότηση 50% από το κράτος και 50% από τις επιχειρήσεις και τη φορολόγηση των δημοτών. Πριν από μερικά χρόνια καθιερώθηκε και στην Ελλάδα η ετήσια υποχρεωτική φοίτηση στην προσχολική εκπαίδευση και αντί η κυβέρνηση της ΝΔ να ιδρύσει νηπιαγωγεία δημόσια και δωρεάν ώστε να κλύψει τις αυξημένες ανάγκες, καλεί τους ιδιωτικούς και δημοτικούς σταθμούς να συγκροτήσουν τμήματα νηπίων. Προωθεί δηλαδή την πολιτική της αποκέντρωσης – ιδιωτικοποίησης.

Αποκέντρωση όμως των νηπιαγωγείων στην ουσία σημαίνει:

·  Χαμηλότατη κρατική χρηματοδότηση και επιπλέον φόρους στους γονείς.

·  Εισβολή των επιχειρήσεων στα σχολεία, κυρίως μέσα από την Ευέλικτη Ζώνη και τα Ευρωπαϊκά προγράμματα.

·  Διαφοροποίηση των προγραμμάτων και ταξική κατηγοριοποίηση των νηπιαγωγείων, ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα των γονιών, των δήμων και τη συνδρομή της Αξιολόγησης.

·  Περαιτέρω ανατροπή των εργασιακών σχέσεων των νηπιαγωγών (πρόσληψη από τους δήμους, καθορισμός του ωραρίου, των αμοιβών και του εργασιακού μέλλοντος από τα Δημοτικά Συμβούλια)

Η υποκρισία του συστήματος για το ρόλο που προσδίδει στην προσχολική αγωγή μετονομάζοντάς την σε προσχολική εκπαίδευση, κάνοντάς την ένα χρόνο υποχρεωτική και ντύνοντας την με σύγχρονες θεωρίες και «φαμφάρες», φαίνεται επιπλέον από την έλλειψη υποδομών. Το νηπιαγωγείο για να εκπληρώσει τον παιδαγωγικό του ρόλο θα πρέπει να έχει στη διάθεση του παιδιού ένα περιβάλλον πλούσιο σε δυνατότητες δράσης και κίνησης. Τα περισσότερα όμως νηπιαγωγεία λειτουργούν σε χώρους που προορίζονται για μαγαζιά ή αποθήκες, σε πολλά λείπει ακόμα και η αυλή, η παιδική χαρά κλπ. Πολλά στεγάζονται μαζί με δημοτικά, στερούνται εποπτικού και παιδαγωγικού υλικού, ή ακόμα και αρκετού χώρου σε τετραγωνικά ώστε να διαμορφωθούν οι απαιτούμενες παιδαγωγικές γωνιές.

Η ετήσια υποχρεωτικότητα οδήγησε επιπλέον στη γιγάντωση των ελλείψεων τόσο σε κτιριακή υποδομή όσο και σε διδακτικό προσωπικό με αποτέλεσμα τον αποκλεισμό χιλιάδων προνηπίων , καθώς προτεραιότητα έχουν πλέον τα νήπια, ενώ τα τελευταία 2 χρόνια έχει καθιερωθεί η διαδικασία της κλήρωσης για τα προνήπια που θα φοιτήσουν σε τυχόν κενές θέσεις. Τα στοιχεία του νομού Ηρακλείου είναι ενδεικτικά, καθώς από τα 5506 παιδιά που φοιτούν στα 214 νηπιαγωγεία τα προνήπια είναι τα 1919.

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες οι νηπιαγωγοί δέχονται παράλληλα επίθεση στα εργασιακά τους δικαιώματα, αλλάζει ο ρόλος τους, αποκτούν τον τίτλο του εκπαιδευτικού της προσχολικής εκπαίδευσης, καλούνται να διδάξουν πρώτη γραφή, ανάγνωση, Η.Υ και σύντομα και ξένη γλώσσα. Για τις νηπιαγωγούς  το «νέο νηπιαγωγείο», όπως ονομάζεται, σημαίνει ένα κυνήγι εντατικοποίησης της δουλειάς τους και με τον κίνδυνο της αύξησης του ωραρίου τους. Η εργασιακή περιπλάνηση, η κινητικότητα – διαθεσιμότητα, η αξιολόγηση, η κατάργηση οργανικών θέσεων, οι απολύσεις είναι θέματα προς εφαρμογή. Νέες ελαστικές σχέσεις εργασίας, όπως νηπιαγωγοί μέσω ΟΑΕΔ και ΕΣΠΑ με 450 ευρώ εισβάλλουν στην Προσχολική Αγωγή και μάλιστα πρόκειται να διευρυνθούν.

Το ΚΚΕ προσεγγίζει το ζήτημα της προσχολικής αγωγής με παιδαγωγικές - επιστημονικές θέσεις και στη βάση της ικανοποίησης των πραγματικών λαϊκών αναγκών. Οι βάσεις για την ανάπτυξη της προσωπικότητας και τη διανοητική εξέλιξη του νέου ανθρώπου μπαίνουν πριν ακόμη ξεκινήσει το σχολείο. Ενα σημαντικό μέτρο για την αντιμετώπιση των μορφωτικών ανισοτήτων, που αποτελούν την αντανάκλαση των ταξικών ανισοτήτων της εκμεταλλευτικής κοινωνίας μας, είναι η συστηματική και επιστημονικά οργανωμένη από το κράτος αγωγή να ξεκινά νωρίτερα, από την προσχολική ηλικία. Επομένως, για το ΚΚΕ, για να έχει νόημα η υποχρεωτική προσχολική διαπαιδαγώγηση, δεν πρέπει να περιορίζεται στον ένα χρόνο πριν το σχολείο κι αυτό με αποκλειστικό σκοπό να ενσωματωθεί στη στοιχειώδη εκπαίδευση.

Η προσχολική αγωγή χρειάζεται να καλύπτει όλη την προσχολική ηλικία των 2 μέχρι 6 χρόνων μέσα σε ένα δίκτυο προσχολικών κέντρων που θα υπάγονται αποκλειστικά στην αρμοδιότητα του υπουργείου Παιδείας.  Τα δυο τελευταία χρόνια δηλαδή 4 - 6 θα αποτελούν την υποχρεωτική φοίτηση στο νηπιαγωγείο για την καλλιέργεια των βασικών ικανοτήτων και πλευρών  του ανθρώπινου ψυχισμού, την ανάπτυξη των κοινωνικών αρετών και των κανόνων συμβίωσης.

Τα κέντρα προσχολικής διαπαιδαγώγησης αποτελούν το υπόβαθρό όλης της εκπαίδευσης και έχουν θεμελιακή θέση στο σύνολο του σχολείου για το οποίο παλεύει το ΚΚΕ, το ενιαίο 12χρονο υποχρεωτικό δημόσιο και δωρεάν σχολείο. Πρόκειται για μια πρόταση που δεν είναι ξεκομμένη απο το συνολικό αγώνα του ΚΚΕ για μια άλλη κοινωνία, μια πρόταση που μπορεί να πάρει σάρκα και οστά σε ένα διαφορετικό κοινωνικό σχηματισμό, στο σοσιαλισμό. Ωστόσο το ΚΚΕ παλεύει σήμερα μέσα στο κίνημα για τη βελτίωση των συνθηκών κάθε πλευράς της ζωής της λαϊκής οικογένειας με συγκεκριμένα αιτήματα που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες. Τέτοιου είδους αιτήματα για την προσχολική αγωγή είναι:

·       Ενιαία, αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν, δίχρονη υποχρεωτική Προσχολική Αγωγή για όλα τα παιδιά. Όχι στο «νηπιαγωγείο», της Ε.Ε., των επιχειρήσεων, της κινητικότητας εκπαιδευτικών-νηπίων. Να αποσυρθεί το νέο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου, είναι επικίνδυνο για την ομαλή ανάπτυξη και τη διαπαιδαγώγηση του παιδιού.

·       Μαζικοί διορισμοί μόνιμων νηπιαγωγών.15 παιδιά ανά τμήμα.

·        Τμήματα ένταξης και ειδικά νηπιαγωγεία για τα παιδιά που οι οικογένειες εξαναγκάζονται και τα κρατούν στο σπίτι ή πέφτουν θύματα των ΜΚΟ και της εκκλησίας.

·       Η λειτουργία των ολοήμερων νηπιαγωγείων να καλύπτει πρώτα και κύρια της ανάγκες του παιδιού, με πλήρη σίτιση όλων των παιδιών στο σχολείο, με μαγειρεία και τραπεζαρία, με διασφάλιση χώρων ξεκούρασης, με βοηθητικό προσωπικό, με υγιεινή διαμονή.

·       Καμία νηπιαγωγός να μη συνδράμει να περάσει η αξιολόγηση και η αυτοαξιολόγηση. Καμία διαφοροποίηση στο νηπιαγωγείο.

·       Κατάργηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Έξω οι επιχειρήσεις από τα νηπιαγωγεία. Χρηματοδότηση από τις σχολικές επιτροπές για τις λειτουργικές ανάγκες κι όχι από την τσέπη των γονιών. Τα κονδύλια του ΕΣΠΑ να αξιοποιηθούν για να στηρίξουν και να διευρύνουν τις μόνιμες δομές της Προσχολικής Αγωγής και όχι για την αποδόμηση της!

·       Πρόληψη υγείας, δωρεάν εμβολιασμοί για όλα τα παιδιά.

·       Διασφάλιση δωρεάν δεκατιανού γεύματος για όλα τα παιδιά μέσα από τις δομές των δήμων με χρηματοδότησή τους από το κράτος.

·       Νομοθετική κατοχύρωση του ωραρίου της νηπιαγωγού. Καμία επέκταση. Πλήρη μόνιμη και σταθερή δουλειά για όλους. Καμία κινητικότητα – διαθεσιμότητα – απόλυση! Όλοι οι νηπιαγωγοί σε μόνιμη οργανική θέση. Μονιμοποίηση όλων των συμβασιούχων νηπιαγωγών.

«Η παιδική ηλικία, η σπουδαιότερη περίοδος της ανθρώπινης ζωής, δεν είναι προετοιμασία για τη μελλοντική ζωή, είναι πραγματική φωτεινή, πρωτότυπη, ανεπανάληπτη ζωή. Και απ' το πώς πέρασε την παιδική ηλικία, απ' το ποιος το κρατούσε από το χέρι στα παιδικά χρόνια, από το τι μπήκε στο μυαλό και την καρδιά του απ' το περιβάλλον, απ' αυτό εξαρτιέται, σε αποφασιστικό βαθμό, τι άνθρωπος θα γίνει το σημερινό παιδάκι». Β.Α. Σουχομλίνσκι (Σοβιετικός παιδαγωγός).